Op de autoradio horen we veelal oude muziek. Soms in een nieuw jasje. De Top-2000 van Radio 2 rond de kerst wordt het best beluisterd door babyboomers. Dat laat zelfs de lijstsamenstelling horen. Dat mensen het pikken om naar die oude troep te luisteren, dacht ik toen ik van Arrow Classic Rock genoot. Eerlijk gezegd vind ik moderne Top-40 muziek kunstmatige hedonistische troep.
Een nieuw fenomeen. Dolende Dertigers worden ze genoemd. Jonge mensen die snel door de piramide van Maslow lopen, stellen zichzelf op jongere leeftijd al de vraag “is dit alles”. Het is de generatie die het niet meer weet, omdat alles van waarde relatief is als je alles al hebt. Acceptatie is vaak de beste strategie, ook al zegt het stemmetje binnenin iets anders. Dat leidt tot depressie, burnouts enzovoort. Sommigen trekken met rugzakje naar Afrika, om zichzelf te ontdekken. Ik ken dit. En dan denk ik ook, zet de televisie uit, gooi de krant weg, zeg afspraken af en bekijk in je eigen tijd op de bank de dingen eens wat vaker vanuit de klassieke zeven deugden en zeven hoofdzondes. Alles moet kunnen is geen moraal waarmee je kinderen opvoedt, laat staan dat je er zelf naar kunt leven. Niet kiezen of alles kiezen is een onbestaanbaar cirkeltje.
Als er iets is waar de mens goed in is, dan is het wel ronddraaien in cirkeltjes.
Daarom houden babyboomers vast aan hun jaren zestig idealen. Tegenwoordig in vorm van milieubeweging. Die idealen spraken dat zijzelf een betere wereld konden maken en dat willen ze tot de dag van vandaag nog steeds. Het is een geloof met vrienden en vijanden die tegenwoordig geen recht meer doet aan de werkelijkheid, maar desalniettemin nog niet uitgeroeid.
Het is de reden waarom mijn grootvader nog steeds gelooft dat er een klassenstrijd is tussen werknemers en werkgevers en daarom stemt hij PvdA. In het cirkeltje blijven hangen is makkelijker dan iets nieuws leren. Maar ja, als die oude sociaal democraat zegt, “de mensen zouden het eens wat minder moeten krijgen”, als antwoord op hufterigheid, dan zit zijn hart en stemgedrag op twee verschillende plaatsen.
Het in cirkeltjes draaien is de reden waarom tot de dag van vandaag politici denken dat ze de getallen kunnen beïnvloeden middels belastingheffen en subsidie geven. Kinderlozen hoge belasting, kinderbijslag voor kinderproducenten, was het voorstel van een Duitse “deskundige”. Tegenwoordig uitgekristalliseerd gaan we van achterlijk naar krankzinnig.
Het cirkeltjes draaien is de reden waarom atheïsten een grotere hekel hebben aan Christenen dan aan Moslims. Dat is een dertig jaar oude strijd en omdat er nog Christenen zijn is die nog niet overwonnen. Bovendien hangt er boven het onderwerp Moslims nog het scheldwoord racist, wat mensen graag willen vermijden, ook al heel oud.
Het is de reden waarom mensen denken, als Ahmadinejad zegt dat hij het Westen wil vernietigen, dat hij eigenlijk bedoeld dat er te weinig verdeling van welvaart is. En in dezelfde lijn denken mensen dat moslims in Nederland welvaart willen, als zij zeggen dat ze het Westen willen veroveren.
De reden hiervoor is dat mensen het spel van welvaartverdeling kennen. Dus hebben ze het gevoel dat ze zelf het probleem kunnen oplossen. Mensen zien in ieder probleem een spijker en denken dat de hamer de oplossing is. De werkelijkheid zegt iets anders. Dit soort spelregels gaan niet meer op, niet eens een klein beetje. Maar die bewering valt ten prooi aan cognitieve dissonantie, het wordt gewoon genegeerd. En in dit geval is het dat nare woord “strijd” dat conflicteert met dat rechtvaardige gevoel van pacifisme.
Dit soort dingen doorbreken kent geen zilveren kogel. Het is gewoon hard werken.
Dat ronddraaien in een circeltje is onze comfort zone. En velen kiezen ervoor om in die comfort zone te blijven. Dat liever dan iets nieuws leren, zelfs als dat nieuwe hardstikke waar is. Bovendien, de informatiebulk die op je afkomt is ook groot, mensen selecteren zelf.
De Westerling is ook nog eens slaaf van rethoriek. En daar maken politici handig gebruik van, om mensen in hun comfort zone te bevestigen. Dat punt van welvaartverdeling is daar een goed voorbeeld van.
Maar soms zit dat cirkeltje in de weg.
Toen Henk Tameling, directeur van de Waddenvereniging, een paar jaar geleden akkoord ging met een plan om milieuvriendelijk te boren, kwam zijn achterban in opstand. Boren was onbespreekbaar. Het Waddengebied holde achteruit wegens gebrek aan investering, wegens gebrek aan menselijk ingrijpen. En als er geen cent uitkomt, wordt er ook geen cent ingestopt, aldus de politiek. Boren en een deel van de opbrengsten besteden aan het opknappen van de Waddenzee was de oplossing. Dat zag Tameling ook wel. Maar zijn achterban was in dat proces niet meegegroeid. Bij de outcome werd Tameling afgezet en was de vereniging als vanouds principiëel tegen boringen.
Toen Balkenende II een beslissing moest nemen over de missie naar Uruzgan, werd de PvdA nauw betrokken, omdat ze mogelijk zou meeregeren in een volgend Kabinet. Ook al zag de PvdA in dat de missie gewoon nodig was, haar linkse kiezers zijn pacifistisch of moslim. Dat werd simpel opgelost, we maken er een opbouwmissie van. Als Kamerleden de stukken van Defensie beter hadden gelezen, hadden zij kunnen weten dat Uruzgan voor een groot deel vechtmissie zou zijn. Maar het is als opbouwmissie aan linkse kiezers verkocht, omdat deze pacifisten niet met haar politici zijn meegegroeid.
Het cirkeltje waarin mensen ronddraaien creeërt allerlei spin-offs. 9/11 was een conspiracy. Dan hebben pacifisten dus gelijk. Nederland deed mee aan Irak vanwege de belangen van Shell. Dus hebben de anti-kapitalisten gelijk. Het KNMI redeneerde, je kiest toch geen partij voor de auto-industrie, en daarom was de klimaatwetenschap inzake Global Warming opeens de waarheid. Mensen waren afgunstig vanwege mooie auto’s, en daarom vetrouwt men wetenschap die zegt dat hogere rijsnelheden tot een hoger ongevalsrisico leidt, nooit aangetoond!
Wat opvalt is dat ieder circeltje, ieder dogma, zijn eigen universum aan details, tradities, helden, vrienden en vijanden kent. De instandhouding van het cirkeltje wordt aardig geillustreerd met de volgende wijsheid; als je een bakker een slagersmes geeft, zal hij er deeg mee gaan snijden. Dat is geen autisme, als je die bakker maar lang genoeg op zijn falie geeft zal ie vlees gaan snijden. Het is dus hard werken.
Een Chinees spreekwoord luidt, de kikker in de vijver hoort niet het woeste geruis van de zee. Ooit heeft een Chinees mij uitgelegd dat dit spreekwoord betekent dat de kikker met rust gelaten wil worden. Daar was ik het destijds niet mee eens, omdat die uitleg in strijd was met mijn eigen nieuwschierigheid. Maar zij had gelijk, niet iedereen is even nieuwschierig.
Al met al interessant. Veel kiezers stemmen op eigenbelang. Maar lang niet alle. Velen stemmen uit dogma, gevoelsmatig altruïstisch, vanwege het hierboven genoemde circeltje. De altruïsten zijn het makkelijkst om te converteren.
Als we de samenstelling van de Tweede Kamer mogen zien als een representatieve afspiegeling van opinie verschuivingen, dan is er in ieder geval nog hoop. Er is in anderhalf jaar veel veranderd. Net als de mens als geheel, zijn de menselijke beperkingen ook niet onfeilbaar. Ik zie steeds meer mensen uit hun cirkeltje treden voor iets nieuws, omdat men de pijn nu echt gaat voelen. Snel gaat het niet, maar times are changing.
1 reacties:
Helder geschreven en o zo waar.
Een reactie posten